خسارت سرما در گیاهان زراعی شدت خسارت یخبندان با سرمای زیر صفر درجه در گیاهان زراعی به فاکتورهای متفاوتی مانند مرحله رشد گیاه یا میزان رسیدگی محصول میزان کاهش دما و طول زمانی که گیاه در معرض این خطر قرار گرفته وابستگی دارد. مقاومت در برابر خسارت یخبندان یکی از ویژگیهای گیاهان زراعی زمستانه در ماههای سرد زمستان میباشد. با افزایش دما این مقاومت را از دست داده و با خروج از مرحله زمستان گذرانی شروع به رشد مینماید با پیشرفت مراحل رشد گیاه میزان آسیب پذیری گیاه افزایش می یابد و بسته به شدت خسارت بخبندان و مراحل مختلف رشد گیاه، تأثیر آن بر عملکرد محصول متفاوت میباشد.

علایم و نشانه های خسارت سرما میتواند در اغلب مراحل مهم رشد گیاهان زراعی زمستانه مشاهده شود. تواتر شبهای بسیار سرد پس از روزهای گرم منجر به ایجاد یک نوار رنگی زرد تا سفید یا ارغوانی بر روی برگهای جوان و نوظهور می گردد. به مرور که گیاه با شرایط سرما خو میگیرد. علایم سرمازدگی کاهش مییابد بعد از اینکه گیاه در اثر کاهش دما در پاییز به سرما عادت نمود قادر است در برابر ماههای خیلی سرد نیز با حداقل اثرات زیان بار پایدار بماند. هر چند حتی گیاهان مقاوم شده در برابر سرما نیز هنگامی که دمای خاک به حدود 12 برسد دچار خسارت خواهند شد. درجه حرارت بسیار پایین منجر به مرگ زمستانه در گیاه میگردد. در خاکهای خشک نسبت به خاکهای مرطوب بیشتر در برابر خسارت سرما آسیب میبیند البته در شمال کشور به خصوص در گلستان و مازندران که بارندگی ها زیاد و سطح آب بالا میباشد احتمال ماندایی شدن خاک زیاد است در این حالت خارج کردن حالت ماندایی اولین اولویت برای جلوگیری از سرمازدگی و عملیات پس از آن میباشد به طوری که پس از بروز عارضه سرمازدگی اگر جاهایی دچار ماندایی شدن خاک باشد آن مزرعه خسارت بیشتری خاوهد دید چرا که خاک زودتر از آب گرم می شود و می تواند در بازتوانی گیاه پس از بروز سرمازدگی موثر تر باشد. در این شرایط سرما سریع تر در منطقه ریشه گیاه نفوذ نموده و آن را تحت تأثیر قرار خواهد داد. همچنین خسارت سرما در مناطق شیب دار و مرتفع و شیبهای رو به شمال شدیدتر می باشد.

در مجموع میتوان گفت دماهای پایین میتواند به بخشهای مختلف گیاه اعم از برگها گردها و ساقه ها صدمه وارد نماید. در ابتدای خسارت سرمازدگی برگها تیره رنگ میشوند و به نظر میرسد که در اثر جذب آب خیس شده اند. ساقه های خسارت دیده نیز ممکن است ابتدا رنگ پریده خیس و نرم شده و در نهایت خشن و تیره شوند. این نواحی خمیده و در هم پیچیده شده و موجب واژگونی ساقه میگردند. اگر ساقه در اثر سرمازدگی کاملاً واژگون نگردد و فقط از ناحیه گره های ساقه خمیده شود میتواند بعد از گذر از سرما مجدداً رشد نموده و ایستادگی خود را بازیابد. یخ زدن در ابتدای بهار موجب از بین رفتن نقطه رشد گیاه و در اواخر آن منجر به عقیم شدن خوشه ها می گردد. اگر نقطه رشد از بین برود یک برگ رنگ پریده به طور حلقه وار دور ساقه ظاهر میگردد. خوشه سرمازده نیز سفید، خشک و بی آب به نظر می رسد که دارای کرکهای ریز میباشد و در نهایت رنگ آن تبدیل به سفید قهوه ای و ظاهر خوشه چروکیده خواهد شد. این در حالی است که یک خوشه سالم دارای رنگ نسبتاً سفید تا متمایل به سبز و ظاهر شاداب میباشد. اصولاً گیاهان سرما زده بر خلاف گیاهان سالم نمیتوانند به طور طبیعی رشد نمایند. برگهای آنها رنگ پریده شده و مزرعه ظاهر زرد و خشبی پیدا می کند. هنگامی که یخبندان در مرحله به گل رفتن رخ دهد. چند نوع خسارت ممکن است اتفاق بیفتد. دمای صفر درجه با زیر صفر درجه سانتی گراد به بساکها که بسیار حساس تر از کلاله هستند. صدمه وارد می نماید و موجب عظیمی گلچه ها می گردد. بساک ها چروکیده و در هم پیچیده میشوند در حالی که رنگ آنها هنوز زرد مایل به سبز است. 24 ساعت بعد از سرمازدگی این نشانه ها با یک ذره بین دستی قابل مشاهده است.

در چنین شرایطی مقدار دانه ها کم دانه ها چروکیده دارای وزن و ظرفیت پروتئین پایین میباشند. علاوه بر این یخبندان به پنجه ها و ساقه های اولیه گندم صدمه وارد نموده و موجب تحریک رشد پنجه های دوم و سوم در گیاه میشود که در نهایت به تأخیر در برداشت می انجامد جدول زیر میزان خسارت سرمازدگی را هنگامی که گیاه بیش از 2 ساعت در معرض دمای پایین قرار گرفته است را نشان می دهد.